Bilgi Toplumu ve Internet

[Sami ACAR]

İnsanlık tarihinin başlangıcından günümüze kadar insanoğlunun üretmek ve ürettiğini tüketmek isteği birçok yeniliğin doğmasına neden olmuştur. İlkel toplumlardan günümüze kadar çeşitli aşamalardan geçen bilgi, toplumun temelini oluşturmuştur. İlkel toplumdan tarım toplumuna, ardından sanayi toplumuna ve daha sonra bilgi toplumuna geçen dünyada meydana gelen gelişmeler toplumdaki bireyleri yeni teknolojilere ayak uydurmak zorunda bırakmıştır (Bozkurt, 1996:13).

Özellikle II. Dünya savaşından sonra yaşanan hızlı değişimler ve bu değişimlerden birisi olan bilgi teknolojisi, insanın günlük yaşamını, ekonomiyi, uluslararası ilişkileri, eğitimi hatta insanlar arasındaki beşeri münasebetleri etkilemiştir. Dünya, bu dönemde endüstri toplumdan bilgi toplumuna doğru süratle değişme göstermiştir. Endüstri toplumunun doğuşunda elektrik, buhar makinesi gibi enerji teknolojisi nasıl önemli rol oynamışsa, bilgisayar ve bilgi teknolojisi, bilgi toplumunun doğuşunda büyük bir rol oynamıştır (Acar, 2006:52).

Endüstri toplumu sonrası ortaya çıkan ve bilgi toplumunun doğuşunda önemli rol oynayan bilgisayar teknolojisi, toplum üzerinde iki önemli değişime neden olmuştur (Sadler, 1988:49). Bunlardan ilki; bilgisayar ve bilgi teknolojisi yeni malların üretiminde ve hizmetlerin yerine getirilmesinde yeni imkânlar sağlamıştır. Bugün çok sayıda insan cep telefonu, kişisel bilgisayar, video, televizyon ve radyoya sahiptir.

İkincisi ise; bilgisayar teknolojisi verimlilik üzerindeki etkisi ile insanın günlük yaşamını değiştirmiştir. Böylece bir taraftan ürünler daha düşük fiyattan üretilip tüketiciye düşük fiyatla satılırken; diğer taraftan işsizliğe neden olmuştur. Bu hızla büyüyen bir ekonomide ihtiyaç duyulan işgücü arzını artırdığı gibi, durgun veya çökmekte olan bir ekonomide kitlesel işsizliği de artırmıştır.

Nitekim başta bilimsel çalışmalar olmak üzere, uzay çalışmaları ve ulusal güvenlik gibi alanlarda kullanılan bilgisayar ve onunla birlikte gelişen internet teknolojisi, daha sonra ticari işlemlerde büyüme ve verimliliğin artırılmasında işletmeler tarafından kullanılmaya başlamış günümüzde ise evlere de girerek bilgi, araştırma, eğitim, eğlence, iletişim gibi çeşitli amaçlarla kullanılmaya başlamıştır.

1980’li yıllarda kişisel bilgisayarların yaygın olarak kullanılmaya başlanması ve son yıllarda fiyatların ucuzlayarak daha kolay satın alınabilir hale gelmesiyle, bilgisayar teknolojisi daha çok bireysel amaçlarda ve yeni sistemlerin geliştirilmesinde geniş bir kullanım alanına sahip olmuştur. Bu dönemde, bilgisayar ve iletişim araçları birlikte kullanılmaya başlanmıştır. Bu gelişmeler değişik disiplinler olarak gelişen bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin “internet” adı altında tek bir çatı altında toplanmasını sağlamıştır.

Internet, başlangıçta bir geniş alan ağı (WAN) olarak tasarlanmış daha sonra geliştirilerek bilgisayarlar arası küresel bir ağ özelliğine sahip olmuştur. Mevcut iletişim ağları içerisinde en geniş kapsama alanına sahip küresel bir ağ olarak dünyanın herhangi bir noktasından bir başka noktasına en hızlı veri akışını sağlayan internet, bilgi ve iletişim teknolojisinin en gelişmiş ürünüdür (Çipil, 1996: 31; Kapurubandara vd., 2004:1).

1960’lı yıllarda Amerika’da Savunma Bakanlığı’nın desteklediği bilim adamları (C.R. Licklider - 1962, Lawrence G. Roberts - 1967 ve Bob Kahn - 1972) tarafından geliştirilen ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network) 1969’da ilk defa üniversitelerdeki araştırmacılar arasında bilgi ve araştırma verilerinin paylaşımını sağlamış, böylelikle internetin kullanımı insanlığın hizmetine sunulmuştur (Beynon-Davies, 2004b:158-159). 1972 yılında ARPANET üzerinde ilk elektronik posta (e-mail) ile bir bilgisayardan başka bir bilgisayara veri gönderilmesi ve daha sonra bu ağ üzerindeki bilgisayarlar arası iletişim protolokolünün (TCP/IP) geliştirilmesiyle internetin teknolojik alt yapısı sağlamlaştırılmıştır. Bilgisayarlar arası iletişimi sağlayan ethernet teknolojisinin 1973 yılında Bob Metcalfe tarafından geliştirilmesiyle internet üzerindeki ağlar arası iletişimde hızın önemi farkedilmiştir. Ancak, internet üzerindeki bir bilgisayara ulaşmada IP adresinin kullanılması ve bu numaranın 4 kısımdan oluşan toplam 12 rakamı içermesi bilgisayar adreslerinin hatırlanmasını zorlaştırmıştır. Paul Mockapetris tarafından bu sorunun çözümü için alan isimlerinin geliştirilmesi (Domain Name System) internet hizmeti sağlayan (hosting hizmeti veren) bilgisayarlarda iletişimde ip numaraları (64.129.29.18) yerine alan isimlerinin (örneğin, www.usahosting.org) kullanılmasını sağlamıştır. Böylelikle, 1985 yılından itibaren internet bütün insanların günlük yaşantılarında ve iletişimlerinde yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. 1995 yılında Amerika’da Federal Networking Council bilgisayarlar arası iletişimi sağlayan bu dev ağa “internet” adını vermiş ve bu kavramı dünyaya ilan etmiştir (Beynon-Davies, 2004b; Riccardi, 2003).

Türkiye’nin gerçek anlamda internet kullanımı, 1990’lı yıllarda Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TUBİTAK) tarafından ortak olarak yürütülen proje ile başlamıştır. “TR-NET” adı verilen bu proje, 1993 yılından itibaren Türkiye’de herkesin kullanımına açılmıştır (Ekmen, 1996:24). Dolayısıyla, ülkemizde internet teknolojisinin sağladığı imkânlar zamanında farkedilmiş ve buna ilişkin gerekli girişimlerde bulunulmuştur. Günümüzde internet, sağlıktan eğitime, ulaşımdan haberleşmeye, bankacılık işlemlerinden devlet dairelerine, işyerlerinden evimize kadar uzanan oldukça geniş bir alanda hüküm sürmektedir.