Þehirlerin isimleri nerden geliyor?

[NÝHAT ÖZ]

Þehirlerin isimleri nerden geliyor?

Van

Van’ý Asur kraliçesi Semiramis kurdu. Bundan dolayý þehre “Þahmirankent” adý verildi. Daha sonra Persler döneminde buraya Van adýnda bir vali geldi ve þehri bayýndýr hale getirdiðinden þehre onun adý verildi.

UÞAK

Çocuk veya genç adýnýn halk dilinden söyleniþidir. Bazý rivayetlere göre ise uþak (ayýnla söyleniþi) kelimesinin aþýk kelimesinden geldiði söylenmiþtir.

Urfa


Eski adý “Orhoe veya Orhai”dir. Dah sonra Araplar tarafýndan “R”ya çevrilmiþtir. Bir diðer rivayete göre ise Kürtçeden gelmekte olup R yani güneþ demektir. Þehir Babil hükümdarý Ramis-Nemrut tarafýndan kuruldu.

Tekirdað

Adýný, kýyý boyunca uzanan Tekirdaðlarýndan almýþtýr.

Tokat

Eski adý “Komana Pontika”idi. Tokat adýnýn Pontika adýnýn halk arasýndan deðiþmiþ þeklidir.

Trabzon

“Trapezus” sözcüðünden gelir. Anlamý dörtköþe’dir.

Tunceli

Burada bazý maden yataklarýnýn bulunmasýndan dolayý þehre Tunceli adý verilmiþtir. Yani tunçülkesi demektir.

Sakarya

Adýný sýnýrlarý içinden geçen Sakarya nehrinden alýr

Samsun

Eski adý “Amisos”dur. Samsun ismi bu kelimenin halk arasýndan deðiþtirilmesidir.

Sivas

Adýnýn nereden geldiði konusunda her hangi bir kayda rastlanmamýþtýr.

Siirt

Siirt adýnýn Keldani aslýndan geldiði ve þehir anlamýna geldiði söylenir. Diðer bir ravayete göre ise Sert kelimesinin bozulmuþ þeklidir.

Rize

Kafkas kökenli bir kelime olduðu sanýlmaktadýr.

Ordu

Eski adý “Kotyora”dýr. Halk tarafýndan bu isim deðiþikliðe uðramýþtýr.

Niðde

Ýlkçaðda bölgede Nagdoslular adlý bir kavim yaþadýðýndan bu þehre isimlerini vermiþler. Arap kaynaklarý þehre “Nekide veya Nikde” demiþlerdir. Halk ise þehre Niðde adýný vermiþtir.

Nevþehir

Onsekizinci yüzyýla kadar þehir bir köydü ve adý “Muþkara” idi. Daha sonra Nevþehirli Damat Ýbrahim Paþa köyünü geliþtirdi ve yeni þehir anlamýnda Nevþehir adýný verdi.

Malatya

Hititler döneminde buranýn adý “Meliddu”dur. Halk tarafýndan Malatya olarak deðiþmiþtir.

Manisa

Yunanca Magnesya’dan gelmiþtir. Türkler burayý alýnca Manisa olarak þehrin ismini deðiþtirdiler.
Mardin

Mardin adý Süryanice’de Marde’den geldiði rivayet edilir. Romalýlar “Maride” Araplar ise “Mardin” adýný vermiþlerdir. Diðer bir rivayet göre ise kürtçedeki Mer-din yani erkek, yiðit –görmek kelimesinden geldiði söylenmiþtir.

Muðla

Eski adý “Mobolla”’dýr. Türkler buraya daha sonra Muðla demiþlerdir.

Muþ

Bir rivayete göre süryanice’deki suyu bol anlamýna glene Muþa’dan diðer bir rivayete göre ise Þehrin kurucusu “Muþet’den gelmiþtir

Karaman

Ýlk ismi Laranda’dýr. Selçuklu ve Osmanlýlarda ki ismi Larende idi. Karamanoðullarýnýn baþkenti olduðundan buraya daha sonra Karaman adý verildi.

Kahramanmaraþ

Asýl adý Markasi’dir. Halk dilinde Maraþ olarak deðiþmiþtir. Kurtuluþ savaþýnda Fransýzlara karþý þehirlerini kahramanca savunduklarýndan meclis tarafýndan ll Þubat 1922’de kahraman ünvaný verildi.

Kars

MÖ: 130-127 yýlýnda buraya yerleþen Karsak oymaðýndan dolayý þehre kars adý verilmiþtir. Kars kelimesinin anlamý ise deve ya da koyun yününden yapýlan elbise veya þal kuþaðý anlamýna gelir.

Kastamonu

Þehrin eski adý “Tumana”dýr. Buraya daha sonra Gas-Gas isimli bir kavim yerleþti. Ýþte Kastamonu Gas ve Tuman’ýn birleþmesinden meydana gelmiþtir.

Kayseri

Romalýlar Mazaka adlý þehri alýnca buraya Kaysarea adýný verdiler. Yani Ýmparator þehri anlamýna gelir. Daha sonra Kayseri olarak halk arasýnda yayýldý

Kýrþehir

Kýr ve Þehir kelimesinin birleþmesinden oluþmuþtur.

Kocaeli

Orhan gazi döneminde bu bölgeyi feth eden Akçakoca isimli komutandan dolayý buraya Kocaeli denildi.

Konya

Ýsa’dan önce 47-50 ve 53 yýllarýnda Hýristiyan azizlerinden St. Paul burayý ziyaret etti ve þehir önemli bir dinsel merkez olarak geliþti. Bu nedenle Hýristiyanlar ona, “Ýsa’nýn tasviri” anlamýna gelen “ikonyum” adýný verdiler. Abbasiler burayý alýnca “Kuniye’ye” çevirdiler. Türkler bu ismi Konya olarak deðiþtirdi.

Kütahya

Frigler buraya “Katyasiyum veya Katiation” adýný vermiþlerdir. Daha sonra yöre halký buraya Kütahya demiþtir

Ýstanbul

MÖ. 658 yýlýnda Megara kralý Byzas tarafýndan kurulduðundan bu þehre kurucusundan dolayý Bizantion adý verilmiþtir.
Roma imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasýnýn adýyla “Antion” olarak anýldý.
Bizans Ýmparatoru Konstantin bu þehri yeniden kurunca buraya kendi adýný verdi. Þehre “Konstantin veya Konstanpolis” adý verildi. Araplar “Kostantiniye, Romalýlar Konstantinopolis” demiþlerdir. Daha sonra bu ismin kýsaltýlmýþ þekli olan “Stin-polis” deyimi kullanýldý. Ýþte Ýstanbul bu “Stin-Polis” þehrinden türetildi.
Türkler burayý alýnca Müslüman þehir anlamýnda “Ýslambol” adýný verdiler. Fakat daha sonra Ýstanbul olarak deðiþtirildi.

Ýzmir

Þehrin asýl adý “Smyrna”dýr. Ýzmir kelimesi smyrna’nýn halk arasýndaki kullanýþ þeklidir. Homeros destanlarýnda bu kent ismini Kýbrýs Kralý Kinyras’ýn kýzý Smyra’dan alýr ve tanrýça Artemis Ýzmirli’dir. Kimi kaynaklara göre de, Ýzmir þehrini ilk kuran Hititler deðil, Amazonlar’dýr. (Hititler de buraya Navlühun adýný vermiþlerdir.

Gaziantep

Þehrin eski adý Ayýntab’dýr. Kelime anlamý, pýnarýn gözü demektir. Halk bunu Antep olarak deðiþtirmiþtir. Halk Kurtuluþ savaþýnda Fransýzlara karþý baþarýlý bir savaþ verince 6 Þubat 1921’de çýkartýlan bir yasayla Gazi ünvaný verildi.

Gümüþhane

Burada daha önceleri gümüþ madenleri olduðundan, bu þehre Gümüþhane denilmiþtir

Edirne

Romalýlar döneminde imparator Hadrianus tarafýndan kurulduðu için þehir “Hadrianopolis” dýný alýr. Hadrianus’un þehri anlamýna gelen bu sözcük, sonradan deðþimlere uðrayarak Edirne halini aldý.

Elazýð

1834 yýlýnda Mezra denilen yerde kuruldu.1862 yýlýnda buraya o sýradaki padiþah Abdülaziz’in onuruna “Mamuretülaziz” adý verildi. Bu ismi uzun bulan halk onu Elaziz olarak kýsalttý. 1937 yýlýnda Elazýð’a çevrildi.

Elazýð

Erzincan ovasýndan adýný alýr. Ezirgan diye halk tarafýndan söylenir. Buranýn eski adý Eriza’dýr.

Erzurum

Ardý Rum kelimesinden gelir. Yani Rum topraðý demektir. Diðer bir rivayete göre de Selçuklular buraya Erzen-Rum demiþlerdir. Erzen darý demektir. Þehir o zamanlar bir tahýl ambarý olarak kullanýlmýþtýr.

Eskiþehir

Eski adý Doylaion’dur. 1080 yýlýnda Türkler burayý ele geçirdi. 1175 yýlýnda burasýný Bizans geri aldý. Kýlýçarslan bu þehri daha sonra geri alýnca, ona “Bizim eski Þehrimiz” anlamýna gelen Eski Þehir adýný verdi.

Diyarbakýr

Bakýr ülkesi anlamýna gelmektedir. Bu ismin kaynaðý Diyar-ý Bekir’dir. Bekir’in memleketi anlamýna gelir. Bunun nedeni de Bekir b. Va’il adlý Arap göçebe boyunun buraya yrleþmiþ olmasýndan kaynaklanýr. Diyarbakýr’ýn eski adý Amid veya Amed’dir. Gelen veya bizim anlamýna gelir. Dede Korkut kitabýnda Amid’e Hamid de denilmiþtir.

Denizli

Deniz-ili kelimelerinin birleþmesinden oluþmuþtur. Ýl eski Türkçe’de ülke, memleket anlamýna gelir. Yani deniz memleketi denilir.Bir diðer rivayete göre de kelimenin aslý domuz-ili'dir. Bu da bölgede domuz çokluðundan kaynaklanmaktadýr.

Çanakkale

Marmara ve Ege denizlerini birleþtiren Boðaz’daki þehir ve kasabalarýn en büyüðü ve il merkezidir. Boðazýn doðu kýyýsýnda ve en dar yerinde kurulmuþtur. Burada denizini þekli týpký bir çanaðý andýrýr. Bugünkü ismini buradan alýr.

Çankýrý

Ýlkçaðda “Gangra” kalesinin eteðinde kuruldu. Ýsmini Gangra kalesinden alan Çankýrý’ya yakýn zamana kadar Çangýrý ve Çenðiri deniliyordu.

Çorum

Rivayete göre Çoðurum kelimesinden türetilmiþtir. Bu da bölgede zamanýnda Rumlarýn çoðunluðu oluþturmasýndan kaynaklanmaktadýr.

BURSA

Eski çaðlardaki Bitinya bölgesinin baþkentidir. Buraya kurucusu Bitinya kralý Prusias’ýn adý verildi. (MÖ:ll.yüzyýl)

BURDUR

Eski adý Askaniya’dýr. Ýsmini yanýnda kurulmuþ olduðu Burdur gölünden alýr.

BOLU

Önceleri Bithynion Romalýlar döneminde ise Claudiopolis adý verildi. Türkler burayý alýnca Claudiopolis sözcüðünü kýsaltýp sadece polis dediler. Daha sonra bu da halk dilinde deðiþerek Bolu oldu.

BÝTLÝS

Kimi tarihçilere göre, “Bageþ” ya da “Pagiþ” sözcüklerinden türemiþtir. Kimilerine göre de Büyük Ýskender’in komutaný “Lis” ya da “Badlis” burada bir kale kurmuþ. Bitlis sözcüðü bu komutanýn isminden kaynaklanýyormuþ.

BÝNGÖL

Buradaki bir çok göllerden dolayý bu isim kendisine verildi.

BÝLECÝK

Bizanslýlar döneminde burada Bilekoma adlý bir kale vardý. Osman bey burayý alýnca bu adý Bilecik olarak adýný verdi.

BAYBURT

Eldeki kaynaklara göre kasabanýn ortaçaðdaki adý “Paypert” ya da “Pepert” idi. Bayburt adý buradan gelmektedir.

BALIKESÝR

Þehrin adýnýn eski hisar anlamýna gelen Paleokastio’dan türediði sanýlmaktadýr. Halk arasýnda dolaþan bir söylentiye göre de balý çok anlamýna gelir. Çünkü Kesir Arapça’da çok anlamýna gelmektedir

AÐRI

Ýsmi sýnýrlarý içindeki “Ararat” daðýndan alýr. Çok eski çaðlarda yeryüzü korkunç bir su baskýnýnýna uðradý.(Nuh Tufaný) Nuh peygamber bütün canýlardan bir çifti alarak bir gemiye bindirdi. Gemi Cudi (Ýslam kaynaklarýna göre) (Hristiyan kaynaklarýna göre de Ararat – Aðrý) daðýna kondu. Ararat, önce aran sonra da Aðrý adýný aldý.

AKSARAY

Selçuklu Sultaný Ýzzettin Kýlýçarslan, þehirde cami, medrese, kümbetler ve büyük ve beyaz bir saray yaptýrdý. Þelir “Aksaray” adýný iþte bu beyaz saraydan aldý.

AMASYA

Amasya þehrini tarihçi Strabon’a göre Amazon karalý Amasis kurdu ve ona Amasis kenti anlamýna gelen “Amasesia” ismini verdi.

AYDIN

Ýlk olarak Argoslar tarafýndan kuruldu. Anadolu beylerinden Aydýnoðlu Mehmet bey’den aldý. Aydýn, Mehmet beyin babasýnýn ismidir.

ARTVÝN

Ýskitler tarafýndan kuruldu. Artvin sözü iskitçe’dir.

ANTALYA

MÖ ll.ci yüzyýlda Bergama karalý Attalos ll tarafýndan kuruldu. Þehir önceleri ismini kurucusundan aldý ve Attaleia adýyla anýldý. Daha sonra bu isim Adalia, Antalia ve en son Antalya þekline dönüþtü.

ANKARA

Ýslam kaynaklarýnda Ankara’nýn adý Enguru olarak geçer. Kimilerine göre Ankara sözü Farsça “Üzüm” anlamýna gelen Engür’den, ya da Yunanca’da Koruk anlamýna gelen”Aguirada’dan türemiþtir.
Bazýlarýna Hint-Avrupa dillerindeki “Eðmek” anlamýna gelen Ank ya da Sankskritçe de; “Kývrýntý”,, anlamýna gelen ankaba’dan veya Latince’den çengel anlamýna gelen uncus’dan türediði ileri sürülmektedir. Frig dilinde Ank “engebeli, karýþýk arazi anlamýna gelir.” Þehrin diðer isimleri; Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürlü, Engürüye, Angare, Angera, Ancora, Ancora ve son olarak Ankara þeklini almýþtýr.

ANTAKYA

MÖ 300 yýllarýnda Makedonya Kralý Seleukoz bu yörede Antakya’yý kurdu ve þehre babasýnýn ismi olan Antiokhia adýný verdi. Zamanla büyüyen kent, baþkent halini aldý.

AFYONKARAHÝSAR

Afyon türkülerinde sýk sýk “Hisar” sözcüðü geçer. “Hisarýn bedenleri çevirin gidenleri” Bu hisar sözcüðünün Afyon türkülerinde sýk sýk yinelenmesi nedensiz deðildir. Eski adý Akroenos olan þehri Selçuklular uzun süren bir kuþatmadan sonra ele geçirdiler. “Hisar” kuþatma anlamýna gelir. Acýlarla elde edilen yere “Karahisar” dediler ve orada, kara taþlardan bir kale kurdular. Onaltýncý yüzyýlda bölgede afyon yetiþtirlmeye baþlayýnca, Karahisar’ýn baþýna bir de Afyon eklendi ve þehir “Afyonkarahisar” adýný aldý.

ADAPAZARI

Bu ilimize Adapazarlýlar kasaca Ada der. Çünkü Sakarya ve Çark suyu arasýnda yer alan þehir, týpký bir adayý andýrýr. “Pazar sözüne gelince: Burasý onyedinci yüzyýlda yörenin Pazar yeriydi. Ýþte, Adapazarý bu iki sözcüðün “Ada” ve “Pazar” sözcüklerinin birleþmesinden oluþtu. Adapazarý, Sakarya ilimizin merkezidir

[MURAT ÖDEMÝÞ]

GÜzel bÝr paylaÞim olmuÞ ellerÝnÝze saglik..

[Beyler Görgülü]

gerçktende güzel bir araþtýrma paylaþým için teþekürler...