-
YURT DIŞI BORÇLANMASI
YURT DIŞI BORÇLANMASI YAPANLARIN
EMEKLİLİK YAŞININ SGK TARAFINDAN
NASIL BELİRLENDİĞİNİN AÇIKLANMASI
I- GİRİŞ
Sosyal Güvenlik Kurumu’na yurt dışı borçlanması yapmanın nihai amacı emekli olabilmektir. Yurt dışı borçlanması için gerekli olan bütün evrakların SGK’ya verilmesinden tutun da, yurt dışı borçlanması için yatırılan bedele kadar, bütün bunların hepsi emekli olmak amacıyla yapılmaktadır. O halde, yurt dışı borçlanmasındaki asıl amaç olan emeklilik konusunun okuyucular tarafından iyice anlaşılması gerekmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun konuyla ilgili kanun, yönetmelik ve genelge gibi ikincil mevzuatlarına bakıldığında, yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşlarının ve emekli olmaları için borçlanmaları gereken gün sayılarının nasıl tespit edildiğine dair açık bir hüküm ve ifade bulunmamaktadır.
Yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşları, SGK tarafından, konuyla ilgili kanun, yönetmelik ve ikincil mevzuatlardaki muhtelif bilgiler derlenerek tespit edilmektedir. SGK’nın bu konudaki uygulamasının nasıl olduğunu bilmek, hem vatandaşların daha duyarlı ve bilinçli yurt dışı borçlanması yapmasını sağlayacak, hem de erken emekli olma kolaylığını getirecektir. Bu makale çalışmamızda, SGK’ya yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşlarının nasıl tespit edildiğini ve borçlanmaları gereken gün sayısının neye göre belirlendiğini açıklamaya çalışacağız.
II- YURT DIŞI BORÇLANMASIYLA EMEKLİLİKTE
SGK TARAFINDAN UYGULANAN MEVZUAT
Yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşları ile borçlanacakları gün sayısının nasıl tespit edildiğiyle ilgili yasal mevzuat, 3201 sayılı yasanın 5 inci maddesidir. Bahse konu
5. inci maddenin konumuzla ilgili hükümleri; “…Sosyal güvenlik kanunlarına tabi hizmetleri olanların, borçlandıkları gün sayısı, prim ödeme gün sayıları ile ilgili hizmetlerine katılır. Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülür. Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayan tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülen tarihtir. Yurtdışı hizmet borçlanmasına hizmet borçlanmasına ait süreler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre hangi sigortalılık haline göre geçmiş sayılacağının belirlenmesinde; Türkiye’de sigortalılıkları varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre, sigortalılıkları yoksa aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilir…” şeklindedir. İşte, yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşlarının tespit edilmesiyle ilgili SGK uygulamalarına dayanak olan kanun maddesi, üstte metnini verdiğimiz kanun maddesidir.. SGK tarafından yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşlarının tespiti, yukarıda vermiş olduğumuz kanun maddesinin yanında,
06.11.2008 tarihli Yurt Dışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik ile 2011/48 sayılı genelge hükümlerine göre de belirlenmektedir. Sözünü ettiğimiz bu mevzuat hükümleri doğrultusunda yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşlarının ve borçlanacakları gün sayılanın nasıl belirlendiğini açıklamaya çalışalım. Bilindiği üzere, 1 Ekim 2008’den itibaren Bağ-Kur, SSK ve Emekli Sandığı ayrımı kaldırılmıştır. Bu neden, yurt dışı borçlanması yapacak olanların hangi koşulda (Bağ-Kur veya SSK) emekli olacakları, borçlanma yapacak kişinin Türkiye’de sigortalılığı varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline (4/a (SSK), (Bağ-Kur) 4/b) göre emeklilik yaşı belirlenmekte, Türkiye’de sigortalılığı yoksa,
4/b sigortalılık şartlarına göre, borçlanılıp emekli olunmaktadır. Bu anlatılanlardan olarak, yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşlarının nasıl tespit edildiğini iki ayrı
başlık altında açıklamaya çalışalım.
a) Türkiye’de Hiç Hizmeti Olmayanların Yurt Dışı
Borçlanmalarda Emeklilik Yaşının Nasıl Belirlendiği;
Türkiye’de hiç hizmeti (Bağ-Kur’lu veya SSK’lı çalışması)olmayanlardan yurt dışı borçlanması yapanların emeklilik yaşları,yurt dışı borçlanma tutarını tam olarak ödedikleri tarihten borçlandıkları süre kadar geriye doğru götürülmek suretiyle belirlenmektedir.Türkiye’de hiç hizmeti olmayanlar,5510 sayılı yasa kapsamında 4/b sigortalılık statüsü koşullarında emekli olmaktadırlar.
Örnek olarak; Bay A, 15.07.2012’de SGK’nın ilgili ünitesine gelerek yurtdışı borçlanma yapmak istedi. Bay A, ne kadar daha fazla gün sayısı yurt dışı borçlanması yaparsa, emeklilik yaşının düşük olacağını bildiği için, SGK’ya 9000 gün (25 yıl) borçlanma yapmak istediğine dair dilekçe verdi. Kendisine SGK tarafından tebliğ edilen borcun tamamını 25.07.2012 tarihine ödedi. Bu duruma göre, Bay A’nın sigortalılık süresi borcunutam olarak ödediği tarih olan 25.07.2012’den9000 gün geriye götürülerek, sigorta başlangıç tarihi25.07.1987 olarak tespit edilecektir. Dolaysıyla BayA’nın 25.07.1987-25.07.2012 tarihleri arasında kesintisiz5510 sayılı yasa kapsamında 4/b sigortalısı olduğu SGK tarafından kabul edilecektir. Bay A’nın Türkiye’de hiç hizmeti olmadığı için, yurtdışı borçlanması yapmak suretiyle elde ettiği günler4/b sigortalılığına sayıldığından dolayı, emeklilikyaşı da 4/b sigortalılık statüsüne, yani eski Bağ-Kur mevzuatına göre tespit edilecektir. Çünkü, Bay A’nın yaptığı borçlanma süreleri, sigorta başlangıcını, 5510sayılı yasanın yürürlük tarihi olan 01.10.2008’den önceki devrelere kaydırmıştır.Bay A, 9000 gün borçlanma yaptığı için, emeklilik yaşı 1479 sayılı esnaf Bağ-Kur yasasının geçici 10 uncu maddesindeki tam emeklilikteki (tam yaşlılık aylığı)
kademeli geçiş koşullarına göre belirlenecektir. Bay A’nın 01.06.2002 tarihi itibariyle, 14 yıl 10 ay6 gün hizmeti olduğundan, 25 tam yıl hizmet süresinin dolmasına 10 tam yıldan fazla kaldığından, 53yaşını doldurması halinde, 4/b sigortalılık statüsü koşullarında emekli olabilecektir. Yurt dışı borçlanma tutarları günümüz itibariyle dövizle yapılmayıp TL cinsen yatırılmaktadır.01.07.2012-31.12.2012 tarihleri arasında günlük asgari borçlanma bedeli; 8,37 TL, azami günlük borçlanma bedeli; 27,90 TL’dir. SGK tarafından tebliğ edilen borç bir ay içinde ödenmek zorundadır.
b) Türkiye’de Hizmeti Olanların Yurt Dışı Borçlanmalarda
Emeklilik Yaşının Nasıl Belirlendiği;
Yurt dışı borçlanması yapacak olanlardan Türkiye’de
sigortalılığı (Bağ-Kur’u veya SSK’sı) olanların, hangi sigortalılık türüne göre emeklilik yaşlarının tespit edileceği,5510 sayılı yasa kapsamındaki sigortalılık statülerine (4/a, 4/b, 4/c) göre belirlenmektedir. Buna göre, Türkiye’de sigortalılığı olan bir kişininyurt dışı borçlanması için SGK’ya talepte bulunduğu tarihten önceki son sigortalılık statüsü (4/a, 4/bve 4/c) hangisiyse, emeklilik yaşı o sigortalılık statüsüne
göre belirlenmektedir. Bu ifadelerimiz, 3201sayılı yasanın 5 inci maddesi hükümleriyle sabittir.
Bu bakımdan, bizim okurlara tavsiyemiz SSK şartlarında emeklilik, bağlanacak aylık miktarı ve erken emekli olma bakımından daha avantajlı olduğu
için, yurt dışı borçlanması yapmadan birkaç gün önce Türkiye’de birkaç günlük 4/a sigortalısı (SSK)olmalarını önemle tavsiye ediyoruz.
Bu anlatılanlardan sonra, yurt dışı borçlanması yaparak emekli olacaklardan Türkiye’de hizmeti olanların emeklilik yaşlarının SGK tarafından nasıl tespit edildiğini açıklamaya çalışalım.
Eğer borçlanma yapacak kişinin borçlanacağı süreye ait devreler Türkiye’deki SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı kapsamındaki çalışma tarihlerinden
önce ise, sigortalılığın başlangıç tarihi borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmekte ve emeklilik yaşı buna göre tespit edilmektedir. Borçlanma yapacak
kişinin yurt dışında çalıştığı süreler, Türkiye’deki sigortalı çalışmalarından sonraysa, sigortalılık başlangıç tarihi geriye gitmemekte ve kişinin
emeklilik yaşı Türkiye’deki sigortalı çalışma başlangıcına göre tespit edilmektedir.
Örnek olarak, Bay B, 15.06.1983-26.11.1999tarihleri arasında Almanya’da çalışmıştır. Bay B,15.10.1950 doğumludur. Bay B’nin Türkiye’de SSK kapsamında sigortalı işe giriş tarihi 03.05.2004 tarihidir.Bay B, Almanya’daki 16 yıl 5 ay 11 günlük çalışmasını, 24.07.2012’de 3201 sayılı yasaya göre borçlanmış ve bedelini aynı gün ödemiştir. Bu durumda Bay B’nin Almanya’daki çalışmaları Türkiye’de ilkdefa sigortalı olduğu tarihten önce olduğundan, sigortalılık süresinin başlangıcı; İlk İşe Giriş Tarihi 03/05/2004ð Yurt dışı borçlanma - 11 05 16Sigortalılık Süresinin Başlangıç Tarihi 22/11/1987şeklinde tespit edilecektir. Bu bilgilere göre, Bay B’nin sigortalılık başlangıcı
22.11.1987 tarihi olduğu için, Türkiye’de SSK şartlarında(4/a sigortalılığı) emekliliği, 506 sayılı yasanın60 maddesi ile geçici 81 inci maddeye göre tespit edilecektir. Söz konusu maddelere göre, Bay B’nin yurt dışı borçlanmasıyla 4/a şartlarında emeklilik yaşı, 25 yıl sigortalılık süresi, 50 yaş ve 5375 prim ödeme gün sayısı olarak tespit edilecektir. Örnekte durumu belirtilen Bay B, bu üç koşulu birlikte yerine getirdiğinde emekli olabilecektir. Yurt dışı borçlanması yaparak SSK (4/a) şartlarında emekli olacaklarla ilgili önemli bir ayrıntıyı paylaşalım.
Bilindiği üzere, SSK mevzuatına göre emekli olmak için, yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısının ile yapılmıştır. 4447 sayılı yasadan önce SSK mevzuatında
emeklilik şartları 60 ıncı maddeye göre; kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması ve en az 5000gün veya, Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması,15 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 3600 gün yahut, Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmamış olmakla beraber, kadın ise 20 erkek ise 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 5000 gün prim ödeme gün sayısının bulunması şeklinde uygulanmaktaydı.
İşte, yurt dışı borçlanması yapan kişi eğer erkek ise yapmış olduğu borçlanma süresine göre sigortalılık başlangıcı 1976 yılına tekabül ediyorsa, yurt dışı borçlanması yapan kişi eğer bayan ise yapmış olduğu borçlanma süresine göre sigortalılık başlangıcı 1981
yılına tekabül ediyorsa, emeklilik şartları yönünden4447 sayılı yasadan önceki düşük yaş hükümlerine tabi olmaktadırlar.
Yurt dışı borçlanması yapacak olan kişilerin emekliliklerinde yaş ve hizmet tespitiyle ilgili iki önemli konuyu daha açıklayarak yazımızı noktalayalım.
Birincisi; yurt dışında bulunulan veya çalışan sürelerin tamamı değil, bir kısmı da yurt dışı borçlanması yapılabilir. Ayrıca, yurt dışı borçlanması istenilen
devre ve tarih aralıklarıyla ilgili olarak yapılabilir.
Örnek olarak, 1980-2005 yılları arasında Almanya’da bulunmuş bir ev hanımı, 15 yıl yurt dışı borçlanması yapmak istediğinde, 2005 yılından geriye doğru 15 yılı değil, toplamı 15 yılı tamamlayacak şekilde istediği tarih aralığını borçlanıp hizmet olarak kazanabilir. Bu imkan, borçlanılan süreler ilgili yıla mal edildiği için, 1999’dan önceki sürelerin borçlanılması aylık katsayılarını ve miktarını arttırmaya yaramaktadır.
İkincisi; yurt dışı borçlanması yapacak kişinin yurtdışında iki farklı ülkede çalışmaları varsa, emeklilik yaş ve hizmetinin tespitini sağlayacak olan sigortalılık başlangıcı iki ülkedeki çalışmaları birlikte dikkate alınarak tespit edilir.
SONUÇ:
Bu makale çalışmamızda yurt dışı borçlanma yapmaktaki asıl amaç olan yurt dışı borçlanmasıyla emekli olacak kişilerin, emeklilik yaş ve borçlanma gün sayılarının nasıl tespit edildiğini açıklamaya çalıştık. Türkiye’de hiç hizmet olmayanların yaptıkları yurt dışı borçlanmalar, Bağ-Kur (5510 sayılı yasa kapsamındaki 4/b sigortalılığı) sigortalılığına sayıldığı için, bu durumda olanların emeklilik yaşı, borcun tamamımın ödendiği tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye gidilmek suretiyle hizmet süresi verilmekte ve 1479 sayılı esnaf Bağ-Kur yasasının geçici10 uncu maddesindeki kademeli geçiş hükümlerine göre belirlemektedir. Türkiye’de hizmeti olanlar ise, borçlanma yapmadan önce son tabi olduğu sigortalılık hali (4/a,4/b veya 4/c) hangisi ise, o kapsamdaki emeklilik koşullarına tabi olmaktadırlar. Türkiye’de sigortalı çalışmaya başlanılan tarihten önceki süreler borçlanılmışsa, kişinin sigorta başlangıcı borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmek suretiyle emeklilik yaşı belirlenmektedir. Yurt dışı borçlanması yaparak erken yaşta emekli olmayı isteyen kişilere en önemli tavsiyemiz, borçlanma için SGK’ya talepte bulunmadan önce mutlaka Türkiye’de birkaç günlük 4/a sigortalısı olmaları ve1999’dan önceki çalışma dönemlerini seçerek borçlanma yapmalarıdır. Çünkü bu sayede hem erken yaşta SSK koşullarında emekli olunacak, hem de yüksek miktarlı emekli aylığı alabileceklerdir.
Adnan KÜTÜK
Kaynakca: Vakkas Demir SGK Müfettişi
-
emeğine sağlık Adnan abi. Allah herkese emekli olmayı ağız tadıyla emekli maaşı yemeyi nasip etsin:)